تبیین ابعاد اجتماعی- اقتصادی تاب آوری شهری در برابر زلزله مطالعه موردی: منطقه 4 شهر تبریز

زمینه و هدف: بلایای طبیعی همواره به عنوان پدیده ای طبیعی در طول دوران حیات کره زمین وجود داشته و خواهند داشت. وقوع بلایای طبیعی نظیر سیل، زلزله، طوفان و گردباد در اغلب موارد تأثیرات مخربی بر سکونتگاه های انسانی باقی گذراده است و تلفات سنگینی بر ساکنان آن ها وارد ساخته است. ساختمان ها و زیرساخت های این گونه مناطق را نابود کرده و عوارض اقتصادی و اجتماعی پردامنه ای بر جوامع بشری و کشورهای جهان تحمیل کرده است. بررسی پیشینه مطالعات نشان می دهد ارتقا تاب آوری ساکنین در برابر بلایای طبیعی، تحت تأثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی، محیطی و مدیریتی قرار دارد. روش: این پژوهش از نوع کاربردی است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی شاخص ها و عوامل مؤثر بر تاب آوری اقتصادی و اجتماعی و ارزیابی میزان آن در منطقه 4 شهر تبریز می پردازد. هدف اصلی این مقاله هم بررسی ابعاد اجتماعی و اقتصادی تأثیرگذار بر بهبود وضعیت تاب آوری ساکنین و درک سهم هر یک از عوامل در میزان تاب آوری ساکنین منطقه 4 شهر تبریز است. یافته ها: با توجه به هدف پژوهش ابتدا دو معیار اقتصادی و اجتماعی برای پژوهش تعریف شد و برای هر یک، زیرمعیارهای (تراکم جمعیت، وضعیت باسوادی، وضعیت بیکاری و ارزش اقتصادی زمین و مسکن) که به شناسایی بهتر کمک کند، انتخاب شد و برای ترکیب زیرمعیارهای هر گروه از مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد و وضعیت نهایی تاب آوری اجتماعی و اقتصادی منطقه 4 در محیط  GIS استخراج گردید. نتیجه گیری: نتایج تحقیق بیانگر آن است که 39.4 هکتار از محدوده مورد مطالعه از وضعیت تاب آوری نامناسبی برخوردار می باشد و در مقابل 1167 هکتار از محدوده مورد مطالعه از منظر تاب آوری، در وضعیت کاملأ مناسبی قرار دارد. تاب آوری اجتماعی - اقتصادی نسبتأنامناسب،  متوسط و تاب آوری نسبتأ مناسب، به ترتیب با 174، 259.7 و 434 هکتار از محدوده مورد مطالعه را به خود اختصاص داده اند.